Temyiz Yoluna Başvuru Nasıl Yapılır?

Temyiz, bir alt mahkeme tarafından verilen kararın, Yargıtay veya bölge adliye mahkemeleri tarafından yeniden incelenmesi işlemidir. Bu süreç, hukuki veya cezai uyuşmazlıklarda adaletin sağlanması için önemli bir fırsat sunar. Temyiz, kararların hukuka uygunluğunu denetleyerek, yargılamadaki olası hataların düzeltilmesini sağlar.

Temyiz Yoluna Başvuru Nedir ve Neden Önemlidir?

Hukuki süreçlerde alınan kararların her zaman adil ve doğru olduğuna inanmak mümkün değildir. Yargılama sırasında hukuki hatalar yapılabilir, deliller yanlış değerlendirilebilir veya taraflar karardan memnun olmayabilir. İşte bu noktada, hukuki güvence sağlayan temyiz mekanizması devreye girer.

Temyiz, bir mahkeme kararının üst mahkeme tarafından incelenmesini ve gerekirse düzeltilmesini sağlamak amacıyla başvurulan bir kanun yoludur. Türk hukuk sisteminde temyiz, genellikle ilk derece mahkemesi kararlarının Bölge Adliye Mahkemesi’nde (istinaf), istinaf kararlarının ise Yargıtay’da incelenmesini kapsayan bir süreçtir.

Bu yazıda, temyiz yoluna başvurunun nasıl yapıldığını adım adım ele alacağız. Temyiz edilebilecek kararlar, başvuru süreci, dilekçe hazırlanışı ve inceleme süreci hakkında detaylı bilgi vererek, bu hukuki yolda nasıl ilerlemeniz gerektiğini açıklayacağız.

1. Temyiz Nedir ve Neden Önemlidir?

Temyiz, bir mahkeme kararının hukuka uygun olup olmadığını denetlemek amacıyla üst mahkemeye yapılan başvurudur. Hukuk sisteminde adaletin sağlanabilmesi için verilen kararların denetlenebilir olması büyük önem taşır.

Temyiz süreci, bir hata yapıldığında düzeltilmesi için başvurulan en üst yargı denetim mekanizmalarından biridir. Aşağıda temyizin hukuki süreç içindeki yerini ve önemini daha detaylı şekilde ele alacağız.

1.1. Temyiz, Hukuki Süreç İçinde Nerede Yer Alır?

Türk hukuk sisteminde yargılama üç temel aşamadan oluşur:

1. İlk Derece Mahkemesi (Yerel Mahkeme): Davaların esasının incelendiği ve ilk kararın verildiği mahkemelerdir.
2. İstinaf (Bölge Adliye Mahkemesi): İlk derece mahkemesinin kararını hem hukuki hem de maddi açıdan inceleyen ve gerekirse yeniden yargılama yapan mahkemelerdir.
3. Temyiz (Yargıtay): İstinaf mahkemesi kararlarını yalnızca hukuki denetim açısından inceleyen en üst yargı merciidir.

İstinaf mahkemeleri, hem olay hem de hukuk denetimi yaparken; Yargıtay yalnızca hukuk denetimi yapar. Yani, Yargıtay yeni delil değerlendirmesi yapmaz, sadece kararın hukuka uygun olup olmadığına bakar.

1.2. Temyizin Amacı ve Önemi

Temyiz süreci, hukuki sistemin adalet ve hakkaniyet içinde işlemesini sağlamaya yardımcı olur. İşte temyizin temel amaçları:

• Hukuki Hataların Düzeltilmesi: İlk derece mahkemesi veya istinaf mahkemesi tarafından yapılan hukuki hataların giderilmesini sağlar.
• Kanunların Doğru Uygulanması: Yargıtay kararları, hukuki yorum ve uygulama konusunda emsal teşkil eder.
• Adil Yargılanma Hakkının Korunması: Usul ve esas yönünden hukuka aykırılıklar tespit edilerek mağduriyetlerin önüne geçilir.
• Yargı Birliğinin Sağlanması: Mahkemeler arasında farklı kararlar verilmesini önleyerek hukuk sisteminde birliktelik sağlar.

Temyiz süreci, hukuki sistemin daha güvenilir, öngörülebilir ve adil olmasını sağlayan bir denetim mekanizmasıdır. Ancak her karar temyiz edilemez; temyiz başvurusunun belirli şartları ve sınırları bulunmaktadır. Bir sonraki bölümde, hangi kararların temyiz edilebileceğini detaylı şekilde ele alacağız.

2. Hangi Kararlar Temyiz Edilebilir?

Her mahkeme kararı temyiz edilemez. Türk hukukunda temyiz edilebilecek kararlar belirli şartlara ve sınırlamalara tabidir. Bu bölümde, hukuk davaları, ceza davaları ve idari davalar açısından hangi kararların temyiz edilebileceğini detaylandıracağız.

2.1. Hukuk Davalarında Temyiz Edilebilecek Kararlar

Hukuk davalarında verilen kararların temyiz edilebilmesi için belirli parasal sınırların üzerinde olması veya temyize açık olması gerekir.

• İlk derece mahkemesi kararları doğrudan temyiz edilemez. Öncelikle istinaf kanun yoluna başvurulması gerekir.
• İstinaf mahkemesi (Bölge Adliye Mahkemesi) tarafından verilen kararlar, belirli şartlar sağlanıyorsa temyiz edilebilir.
• 2025 yılı itibarıyla, temyiz sınırı olan miktarın altındaki davalar temyize kapalıdır. Örneğin, hukuk davalarında 2025 yılı için 309.600 TL’nin altındaki kararlar kesinleşir ve temyiz edilemez.

Temyiz edilebilen hukuk davalarına örnekler:

• Tapu iptali ve tescil davaları
• Tazminat davaları (belirli sınırın üzerindeyse)
• İşçi-işveren davaları (bazı istisnalar dışında)
• Boşanma davalarında maddi ve manevi tazminat gibi mali konular
• Miras davaları

Bazı davalar kesin hüküm niteliğinde olduğu için temyiz edilemez. Örneğin, sulh hukuk mahkemesi tarafından verilen kesin kararlar ve belirli tutarın altındaki ticari davalar temyize kapalıdır.

2.2. Ceza Davalarında Temyiz Edilebilecek Kararlar

Ceza davalarında temyiz süreci, hükmün niteliğine ve verilen cezanın süresine bağlıdır.

• Ağır ceza mahkemeleri tarafından verilen 10 yıl ve üzeri hapis cezaları temyiz edilebilir.
• Asliye ceza mahkemeleri tarafından verilen 5 yıl ve üzeri hapis cezaları temyiz edilebilir.
• Adli para cezaları veya kısa süreli hapis cezaları genellikle kesinleşir ve temyiz edilemez.

Temyiz edilebilen ceza davalarına örnekler:

• Ağır ceza mahkemesinde görülen adam öldürme, uyuşturucu ticareti gibi ağır suçlar
• Asliye ceza mahkemesinde görülen, temyiz sınırını aşan dolandırıcılık veya yaralama gibi suçlar
• Hükmün açıklanmasının geri bırakılması (HAGB) kararı temyize kapalıdır, ancak itiraz edilebilir.

2.3. İdari Davalarda Temyiz Edilebilecek Kararlar

İdari davalarda temyiz süreci, Danıştay’ın denetim yetkisi çerçevesinde değerlendirilir.

• Vergi davaları ve tam yargı davaları gibi idari davalarda, belli sınırların üzerindeki kararlar temyiz edilebilir.
• Danıştay’ın ilk derece mahkemesi olarak verdiği kararlara doğrudan temyiz başvurusu yapılabilir.
• Bölge idare mahkemesinin kesinleşen kararları temyize kapalıdır.

Temyiz sürecinin uygulanabilir olup olmadığı, ilgili mevzuat ve kararın türüne bağlıdır. Bu nedenle, kararın temyize açık olup olmadığını kontrol etmek önemlidir.

3. Temyiz Başvurusu Nasıl Yapılır?

Temyiz başvurusu, belirli bir sürede ve usule uygun şekilde yapılmalıdır. Yanlış veya eksik bir başvuru, temyiz hakkının kaybedilmesine neden olabilir. Temyiz süreci şu adımlardan oluşur:

3.1. Temyiz Süresi ve Şartları

Temyiz başvurusu için belirli süreler öngörülmüştür:

• Hukuk davalarında istinaf kararına karşı 2 hafta içinde temyiz başvurusu yapılmalıdır.
• Ceza davalarında temyiz süresi 7 gündür.
• İdari davalarda ise temyiz süresi 30 gündür.

Bu süreler, kararın tebliğinden itibaren işlemeye başlar. Süre geçtikten sonra yapılan başvurular reddedilir.

3.2. Temyiz Dilekçesi Nasıl Hazırlanır?

Temyiz başvurusu, resmi bir dilekçe ile yapılır. Dilekçede şu unsurlar bulunmalıdır:

• Mahkemenin adı ve dosya numarası
• Kararın tarihi ve temyiz eden taraf
• Temyiz nedenleri (hukuki hata, usul hatası vb.)
• Hukuki dayanaklar ve ilgili mevzuat
• Talep edilen sonuç

Dilekçede, genel ifadelerden kaçınılmalı ve somut hukuki gerekçeler belirtilmelidir. Örneğin, "Karar yanlıştır, bozulmasını istiyoruz" gibi ifadeler yerine, "Karar, Türk Medeni Kanunu’nun 166. maddesine aykırıdır" gibi net gerekçeler sunulmalıdır.

3.3. Temyiz Başvurusu Nereye Yapılır?

Temyiz dilekçesi, kararı veren mahkemeye sunulur. Mahkeme, dosyayı ilgili üst mahkemeye (Yargıtay veya Danıştay) gönderir.

Başvuru yaparken harç ve masrafların yatırılması gerekir. Harç yatırılmazsa başvuru işleme alınmaz.

4. Temyiz İnceleme Süreci Nasıl İşler?

Temyiz başvurusu yapıldıktan sonra, dosya ilgili üst mahkemeye gönderilir ve incelenme süreci başlar. Bu süreç, Yargıtay veya Danıştay tarafından yürütülür ve belirli aşamalardan geçerek nihai karar verilir.

4.1. Temyiz Başvurusunun İlk Aşaması

Temyiz dilekçesi ve dosya, önce kararı veren mahkeme tarafından incelenir. Bu aşamada:

• Başvurunun süresi içinde yapılıp yapılmadığı kontrol edilir.
• Gerekli harç ve masrafların yatırılıp yatırılmadığı incelenir.
• Dilekçede eksiklik olup olmadığı değerlendirilir.

Eğer herhangi bir eksiklik tespit edilirse, mahkeme başvurunun reddine karar verebilir. Eksiklik bulunmazsa dosya, ilgili üst mahkemeye (Yargıtay veya Danıştay) gönderilir.

4.2. Yargıtay veya Danıştay İncelemesi

Dosya Yargıtay veya Danıştay’a ulaştıktan sonra şu aşamalardan geçer:

1. Ön İnceleme: Dosyanın şekli şartlara uygun olup olmadığı kontrol edilir.
2. Esas İnceleme: Dava konusu kararın hukuka uygun olup olmadığı değerlendirilir.
3. Tetkik Hakimi Raporu: Dosyayı inceleyen tetkik hakimi, hukuki değerlendirmesini içeren bir rapor hazırlar.
4. İlgili Daire Kararı: Rapor doğrultusunda Yargıtay veya Danıştay’ın ilgili dairesi, temyiz hakkında karar verir.

Bu süreçte, taraflar mahkemeye ek delil sunamaz ve yeni iddialar öne süremez. Yargıtay ve Danıştay, yalnızca mevcut kararın hukuka uygun olup olmadığını inceler.

4.3. Temyiz İncelemesi Sonunda Verilebilecek Kararlar

Temyiz incelemesi sonucunda üst mahkeme şu kararlardan birini verebilir:

• Onama Kararı: Mahkeme kararı hukuka uygunsa, olduğu gibi onaylanır.
• Bozma Kararı: Kararda hukuki hata varsa, karar bozulur ve dava yeniden görülmek üzere ilgili mahkemeye gönderilir.
• Düzelterek Onama: Küçük hukuki hatalar varsa, Yargıtay kararın bazı bölümlerini düzelterek onaylayabilir.
• Red Kararı: Temyiz talebi usule veya esasa aykırı bulunursa reddedilir.

4.4. Bozma Kararı Sonrası Ne Olur?

Eğer Yargıtay veya Danıştay, kararı bozarsa, dosya yerel mahkemeye geri gönderilir. Mahkeme, bozma kararına uyabilir veya eski kararında ısrar edebilir.

• Mahkeme bozma kararına uyarsa, yeni bir karar verilir.
• Mahkeme eski kararında direnirse, dosya Yargıtay veya Danıştay’ın ilgili kurullarına gider ve son karar burada verilir.

Bu aşamadan sonra karar kesinleşir ve uygulanması gerekir.

5. Temyiz Başvurusunda Sık Yapılan Hatalar ve Çözüm Önerileri

Temyiz süreci, hukuki bilgi gerektiren teknik bir süreçtir. Yapılan küçük hatalar bile başvurunun reddedilmesine veya hak kaybına neden olabilir. İşte sık yapılan hatalar ve bunları önlemek için öneriler:

5.1. Süreyi Kaçırmak

Temyiz başvurusu, kanunda belirtilen süre içinde yapılmalıdır. Süreyi kaçırmak, geri dönüşü olmayan bir hak kaybına neden olur.

Çözüm: Tebliğ tarihini dikkatlice kontrol edin ve başvurunuzu mümkün olan en kısa sürede yapın.

5.2. Eksik veya Yanlış Dilekçe Hazırlamak

Temyiz dilekçesinde hukuki dayanakların ve gerekçelerin eksik olması, başvurunun etkili olmasını engeller.

Çözüm: Dilekçede somut hukuki dayanaklar belirtin ve kanun maddelerine atıf yapın.

5.3. Gerekçesiz veya Yetersiz İtirazlar

Bazı başvurular, yeterli hukuki açıklama içermediği için reddedilir. Örneğin, "Karar yanlıştır, bozulmasını istiyoruz" gibi yüzeysel ifadeler etkili değildir.

Çözüm: Dilekçede hangi hukuki hata yapıldığını açıkça ifade edin ve örnek Yargıtay kararlarıyla destekleyin.

5.4. Harç ve Masrafları Yatırmamak

Temyiz başvurusu için gereken harç ve masraflar yatırılmazsa başvuru işleme alınmaz.

Çözüm: Başvuru yapmadan önce mahkeme veznesinden harç miktarını öğrenin ve ödemenizi yapın.

5.5. Yanlış Mahkemeye Başvurmak

Bazı kişiler, temyiz başvurusunu doğrudan Yargıtay’a veya Danıştay’a yapmaya çalışır, ancak başvurular kararı veren mahkemeye yapılmalıdır.

Çözüm: Dilekçenizi her zaman ilk derece mahkemesine veya istinaf mahkemesine teslim edin.

Sonuç

Temyiz, hukuki hataların düzeltilmesi ve adaletin sağlanması için kritik bir süreçtir. Ancak, bu sürecin dikkatli ve usule uygun şekilde yürütülmesi gerekir.

• Hangi kararların temyiz edilebileceğini iyi bilmek önemlidir.
• Süreleri kaçırmamak ve eksiksiz bir dilekçe hazırlamak gerekir.
• Hukuki destek almak, sürecin daha sağlıklı ilerlemesini sağlar.

Eğer bir mahkeme kararına itiraz etmek istiyorsanız, alanında uzman bir avukattan danışmanlık almanız en doğru adım olacaktır. Böylece hak kaybı yaşama riskinizi en aza indirebilirsiniz.